Ludzie nie dlatego
przestają się bawić,
że się starzeją,
lecz starzeją się,
bo się przestają bawić.
Mark Twain
przestają się bawić,
że się starzeją,
lecz starzeją się,
bo się przestają bawić.
Mark Twain
| STRONA GŁÓWNA |
| NAJBLIŻSZE SPOTKANIA |
| JĘZYK ANGIELSKI |
| JĘZYK FRANCUSKI I NIEMIECKI |
| KLUB SENIORA EUROPEJCZYKA |
| KURSY KOMPUTEROWE |
| Z ŻYCIA AKADEMII |
| O NAS |
| PROJEKTY |
| NASI PARTNERZY |
| GALERIA |
| ENGLISH |
| KONTAKT |
Stowarzyszenie Akademia Pełni Życia
im. Joanny Boehnert
ul. Władysława Łokietka 57A/39
31-279, Kraków
Adres korespondencyjny,
biuro i miejsce zajęć:
ul. Rzeźnicza 2A
31-540, Kraków
tel. 12 294 81 35 oraz 12 431 36 00
E-mail: biuro@apz.org.pl
BIURO AKADEMII CZYNNE:
od poniedziałku do piątku
w godz. 9.00 - 11.00
Zapraszamy!
Akademia Pełni Życia
im. Joanny Boehnert
ul. Władysława Łokietka 57A/39
31-279, Kraków
Adres korespondencyjny,
biuro i miejsce zajęć:
ul. Rzeźnicza 2A
31-540, Kraków
tel. 12 294 81 35 oraz 12 431 36 00
E-mail: biuro@apz.org.pl
BIURO AKADEMII CZYNNE:
od poniedziałku do piątku
w godz. 9.00 - 11.00
Zapraszamy!
Raport z realizacji projektu "Sztuka Pamiętania"
W okresie od kwietnia do listopada 2009r. Stowarzyszenie Akademia Pełni Życia realizowało projekt o nazwie "Sztuka Pamiętania" dofinansowany ze środków Województwa Małopolskiego.Projekt był adresowany do seniorów z obszaru powiatu krakowskiego. Jego celem było dostarczenie seniorom wiedzy i umiejętności dotyczących pamięci, zasad jej funkcjonowania i sposobów usprawniania. Projekt miał charakter nowatorski i wpisywał się w innowacyjne działania na rzecz kształcenia ustawicznego seniorów.
W ramach projektu zorganizowano treningi pamięci i koncentracji będące autorskim opracowaniem metod pamięciowych dostosowanych do możliwości i potrzeb seniorów. Treningi te rozszerzone były o praktyczne zastosowanie nauczanych metod i uwzględniają aspekt społeczny i kulturowy przez wyjście do muzeum, teatru oraz organizowane dla szerszej grupy odbiorców wykłady i spotkanie integracyjne oraz seminarium podsumowujące.
Do udziału w projekcie zaproszone zostały osoby w średnim i starszym wieku (od 55 roku życia) z powiatu krakowskiego, przy czym pierwszeństwo miały osoby starsze, spoza miasta Krakowa oraz osoby o obniżonym statusie materialnym.
Opis przebiegu projektu
Realizację projektu rozpoczęliśmy wykładem dr Przemysława Bąbla - pracownika naukowego Uniwersytetu Jagiellońskiego na temat pamięci. Na wykładzie w przystępny sposób przedstawiono aktualną wiedzę na temat struktury i funkcjonowania pamięci oraz metod jej usprawniania. Wykład i przeprowadzona po nim dyskusja wprowadziły seniorów w problematykę funkcjonowania pamięci oraz zachęciły do udziału w dalszych zajęciach.
Wykład dr Przemysłwa Bąbla w Cafe Caroline
Kolejnym elementem projektu były 2 edycje (każda po 2 grupy 11-to i 12-to osobowe) treningów pamięci i koncentracji opracowane według autorskich programów. Prócz pracy warsztatowej, w zajęcia włączone zostały również wyjścia do teatru i muzeum, gdzie seniorzy mieli okazję zastosować w praktyce wiedzę teoretyczną zdobytą na treningach.
Zajęcia treningu pamięci
Wspólne wyjście do teatru
Pomiędzy edycjami treningów zorganizowane zostało spotkanie integracyjne dla wszystkich uczestników projektu poświęcone specyfice funkcjonowania pamięci osób starszych, gdzie w swobodnej atmosferze dyskutowaliśmy i dzieliliśmy się własnym doświadczeniem. W spotkaniu wziął udział także dr Przemysław Bąbel, który odpowiedział na liczne pytania zebranych. Spotkanie to było okazją do omówienia i oceny tak przez uczestników jak i prowadzących pierwszej edycji warsztatów. Na tej podstawie wprowadzono zmiany zarówno w programie jak i sposobie organizacji drugiej edycji treningów.
Po przeprowadzeniu obu edycji warsztatów odbyło się seminarium podsumowujące realizację projektu, w które zaangażowani zostali również seniorzy - jego uczestnicy. Na seminarium zaproszeni zostali przedstawicie organizacji proseniorskich i innych jednostek zajmujących się problemami ludzi starszych. Celem seminarium było przedstawienie rezultatów projektu jako przykładu dobrej praktyki, zachęcenie innych jednostek do podejmowania tego typu inicjatyw oraz promowanie nowego wizerunku seniora, podejmującego różnego typu aktywności. W czasie seminarium został wygłoszony wykład znanego specjalisty w zakresie funkcjonowania pamięci, prof. Jerzego Vetulaniego. Wykład wzbudził ogromne zainteresowania i ciekawą dyskusję.
Wykład Prof. Jerzego Vetulaniego
Na każdym etapie realizacji projektu prowadzona była ewaluacja poszczególnych działań. Była ona prowadzona w trakcie spotkań z zespołem realizatorów projektu i licznych rozmów z seniorami. Głównym jej elementem było krótkie badanie ankietowe, w którym uczestnicy oceniali zajęcia.
Wyniki badania ankietowego:
Łącznie zajęcia oceniło 28 osób (w pełni wypełniło ankiety ewaluacyjne)
W pięciopunktowej skali (0-5):
a. Zadowolenie z zajęć zostało ocenione na poziomie 4,8
b. Przydatność zajęć: 4,4
c. Zainteresowania: 4,8
d. Zrozumiałość: 4,6
e. Atmosfera: 4,9
26 osób oceniło tempo prowadzenia zajęć jako odpowiednie, dla 2 było zbyt szybkie.
Wszyscy trenerzy w pięciopunktowej skali ocen uzyskali średnią ocen: 4,9
Uczestnikom wszystkich grup zajęciowych najbardziej podobało się przygotowanie i zaangażowanie prowadzących zajęciach, miła atmosfera w trakcie zajęć, różnorodność prezentowanych metod i ćwiczeń. Wysoko zostały ocenione takie metody jak Mapa myśli oraz Łańcuszek skojarzeń - te metody również ocenione zostały jako najbardziej przydatne, podobnie jak przedstawione sposoby zapamiętywania nowo poznanych słów (szczególnie obcojęzycznych) oraz ćwiczenia koncentracji uwagi. Uczestnicy podkreślali także wartość wspólnych wyjść do muzeum i teatru.
Uczestnicy zwrócili uwagę na potrzebę rozbudowania części teoretycznej warsztatów, zwiększenie liczby godzin zajęć/czasu trwania warsztatów - który powodował, iż zbyt mało czasu poświęcono na powtarzanie poznawanych metod. Negatywnie oceniono prezentowaną metodę Pokoju Rzymskiego. Dla niektórych osób również warunki, w jakich odbywały się zajęcia nie były odpowiednie (zbyt mała sala szkoleniowa).
Wnioski z realizacji projektu
Realizacja projektu pokazała nam raz jeszcze jak duże jest zapotrzebowanie na tego typu działania. W ciągu pierwszych dwóch dni od ogłoszenia informacji o rozpoczęciu realizacji projektu, zgłosiło się kilkadziesiąt osób chętnych do udziału w warsztatach, po informacji w Radiu Kraków i Dzienniku Seniora - kolejne. Ilość miejsc, którymi dysponowaliśmy była jednak znacznie ograniczona, zaś większość seniorów nie mogła pozwolić sobie na udział w tego typu zajęciach, gdy nie są one dofinansowywane.
Do udziału w warsztatach zgłosiły się zarówno osoby zainteresowane tematem zajęć, chcące pogłębić swoją wiedzę na temat funkcjonowania pamięci, zainteresowane ćwiczeniami rozwijającymi możliwości pamięciowe jak i osoby, które w tego typu zajęciach szukają sposobu rozwiązania pierwszych problemów z pamięcią, które u siebie zauważają. Sporo było też takich osób, które po wypadkach, udarach i wylewach szukają różnego rodzaju form rehabilitacji - i tu musieliśmy informować, iż zajęcia te nie mają takiego charakteru.
Tak duże zainteresowanie warsztatami pamięci z jednej strony cieszy i wskazuje na nowy, bardzo ważny a wciąż niezagospodarowany obszar działania dla organizacji pro seniorskich. Z drugiej strony musimy zdawać sobie sprawę, iż organizacja warsztatów pamięci dla seniorów nie jest łatwa.
Przygotowanie zajęć, dostosowanie istniejących ćwiczeń i materiałów (które w głównej mierze dostosowane są do potrzeb osób młodych, uczących się czy też aktywnych zawodowo) do potrzeb osób w średnim i starszym wieku jest czasochłonne (przygotowanie programu, który ciągle doskonalimy trwa już prawie dwa lata) i wymaga profesjonalnego wsparcia. Nam takiego wsparcia udziela już od ponad 2 lat Instytut Psychologii UJ. Współpracujący z nami dr Bąbel, specjalizujący się w problematyce funkcjonowania pamięci, stale konsultuje przygotowywany przez nas program i dobór materiału, razem z nim bada też efektywność samych zajęć. W każdej grupie treningowej prowadzone są badania dotyczące skuteczności tego typu szkoleń, które dają nam cenną informację, jakie obszary należy jeszcze rozwijać. W trakcie realizacji projektu dr Bąbel aktywnie włączał się na każdym jego etapie zarówno w przygotowanie zajęć, jak i w trakcie ich realizacji - służąc radą, pomocą i odpowiadając na pytania uczestników.
Dużą barierą w organizacji tego typu zajęć są ich wysokie koszty - przygotowanie zajęć, materiałów szkoleniowych, organizacja (w tym: rekrutacja uczestników, wynajem sali, koszty dodatkowych działań jak np. wyjścia do teatru itp.) jak i ich prowadzenie są bardzo kosztowne. Większość osób w starszym wieku nie może sobie pozwolić na pokrycie realnych kosztów tego typu zajęć, szczególnie jeśli dodatkowo program chcemy wzbogacić o elementy kulturalne takie jak np. wyjście do teatru, stąd tak cenne jest wsparcie finansowe instytucji zewnętrznych.
Realizacja warsztatów pokazała nam też jak ważna jest sama organizacja zajęć. Przygotowanie klarownych informacji na temat tego czego dotyczą warsztaty i dla kogo są przeznaczone, prowadzenie rekrutacji, w tym przeznaczenie naprawdę dużej ilości czasu na rozmowy z potencjalnymi uczestnikami, dobór w miarę jednorodnej grupy to tylko niektóre z problemów które musimy rozwiązać. Konieczna jest też odpowiednia sala warsztatowa - której nam niestety ciągle brakuje - a co okazało się dużą trudnością w trakcie realizacji projektu. Do efektywnego prowadzenia tego typu zajęć konieczna jest sala odpowiednio duża, w której każdy uczestnik ma możliwość pracy przy stole, jak i dająca szansę na odsunięcie stołów w trakcie wykonywania ćwiczeń wymagających ruchu. Niezbędne też jest wyposażenie miejsca zajęć w tak podstawowe dziś materiały jak flipczart, czy tablice suchoscieralne, ale i bardzo przydatny okazuje się rzutnik multimedialny.
Zajęcia powinno prowadzić 2 trenerów, z których jeden odpowiedzialny jest za główny nurt zajęć a drugi czuwa nad prawidłową realizacją ćwiczeń i wspiera indywidualnych uczestników oraz wspomaga organizację (rozdawanie i zbieranie licznych materiałów, zmiany organizacyjne itp.). Jest to szczególnie ważne przy większej grupie warsztatowej, lecz znacznie podnosi koszty organizacji warsztatów.
Nasze doświadczenia pokazują, iż najlepiej pracuje się w grupie 8-10 osobowej. Ze względu jednak na częstą nieobecność uczestników warsztatów, zachęcamy i sami staramy się rekrutować większą liczbę osób - ok.12. Problem z frekwencją uczestników był jedną z większych barier, na które się natknęliśmy. Przygotowane przez nas warsztaty mają pewną logiczną strukturę - na każdych zajęciach powtarzamy materiał z zajęć wcześniejszych i wprowadzamy nowe elementy, które odwołują się do wcześniej wprowadzonych. By zwiększyć efektywność bardzo krótkiego szkolenia, wprowadzamy też zadania domowe, które nie są zbyt obciążające dla uczestników zajęć, stanowią jednak ważny element w ich realizacji. Stąd zaangażowanie uczestników w zajęcia, przygotowywanie się do nich, jest niezbędne by mogły one przynosić efekty. Przed każdymi warsztatami powtarzamy, iż sam udział w 8 spotkaniach warsztatowych nie może nic zmienić. Na zajęciach pokazujemy jak pewne rzeczy działają, a dopiero ich przećwiczenie, powtarzanie i zastosowanie w codziennym życiu może przynieść efekty.
Bardzo ważne jest by ćwiczenia, wykorzystywane w trakcie warsztatów dostosowane były do potrzeb i możliwości ich odbiorców. Tu po raz kolejny podobnie jak na innych zajęciach prowadzonych w Akademii doświadczyliśmy, iż sposób uczenia się osób w średnim i starszym wieku jest inny niż osób młodych. Na naszych warsztatach staramy się nie uczyć metod, które nie mają i raczej nie mogą mieć zastosowania w codziennym życiu.
Przeprowadzone w ramach projektu warsztaty pomogły nam też zweryfikować ponownie, których metod warto uczyć i w jaki sposób. I tu pojawia się kolejne ważne wskazanie do organizacji tego typu zajęć - a mianowicie konieczność odpowiedniego doboru osób do grup. Nasze doświadczenia pokazują, iż konieczne jest dzielenie osób ze względu na wiek oraz na odmienne oczekiwania i potrzeby osób aktywnych i już nie, zawodowo.
Szczególnie ważne, ale i niezwykle trudne okazało się kryterium wieku. Osoby powyżej 75-tego, 80-tego roku życia stanowczo wymagają innego tempa pracy, większego wsparcia ze strony trenerów i doboru innych metod, tak prowadzenia zajęć jak i samych technik mnemotechnicznych. Z drugiej strony sam wiek nie jest tu miarodajnym wskaźnikiem - nasza najstarsza uczestniczka osoba 92-letnia, pod względem sprawności intelektualnej i szybkości pracy kwalifikowała się do grupy młodszej.
Doświadczenia z projektu pokazały jednoznacznie, że warto zadać sobie trud i zorganizować zajęcia dla grupy starszych seniorów, gdyż odpowiednio prowadzone treningi pamięci idealnie wpisują się w ich oczekiwania i możliwości, co przy raczej ubogiej ofercie innych zajęć dla tych osób jest niezwykle ważne.
Szczególnie trudnym zadaniem jest zaspokojenie wygórowanych czasem oczekiwań uczestników warsztatów . Wiedza na temat funkcjonowania pamięci jest w naszym społeczeństwie nadal bardzo niska i niektóre osoby zgłaszają się na zajęcia licząc, że po ich odbyciu, bez specjalnego wysiłku, w cudowny sposób ich pamięć stanie się znakomita. Bardzo trudno jest, na tak krótkich treningach, wyjaśnić, że aby osiągnąć efekty na drodze poprawy pamięci trzeba bardzo dużo ćwiczyć i wykonywać (czasem postrzegane jako "śmieszne", albo "głupie") żmudne ćwiczenia. Stąd tak ważnym i trudnym elementem organizacji tego typu zajęć jest właściwy dobór ćwiczeń. Seniorzy lubią dokładnie wiedzieć jaki jest sens i cel wykonywanego zadania, przy czym zdecydowanie oczekują, że ten cel będzie bardzo konkretny praktyczny, do natychmiastowego osiągnięcia. Ćwiczenie pamięci przy wykonywaniu takich zadań jak zapamiętywanie liczb, ciągu niepowiązanych słów, czy wreszcie umieszczanie pojęć w wybranych miejscach (wspomniany już Rzymski Pokój) często traktowane jest jako bezcelowe. Spora liczba osób z tej grupy wiekowej wykazuje też silny opór (przynajmniej na początku) przed wykonywaniem zadań typu rysowanie czy tworzenie dziwacznych skojarzeń, postrzegając je jako "niepoważne". Prowadzący zajęcia trener musi wziąć to wszystko pod uwagę i tak dobrać materiał szkoleniowy aby z jednej strony był zgodny z aktualną wiedzą z drugiej przyswajalny i akceptowalny dla seniorów.
Niezwykle ważne jest też stworzenie możliwości, miejsca i czasu, do integracji grupy. Ludzie powinni mieć możliwość po prostu się poznać, zaprzyjaźnić, gdyż praca w przyjaznym wspierającym środowisku daje najlepsze efekty.
Na koniec podkreślmy raz jeszcze: organizacja treningów pamięci dla seniorów jest bardzo potrzebna, ale też trudna i kosztowna. Jednak ogromna satysfakcja i radość z dobrze przeprowadzonych zajęć, tak wśród uczestników jak i prowadzący, nagradza wszelkie trudy. Nie bójmy się więc podejmować nowych wyzwań!