Ludzie nie dlatego
przestają się bawić,
że się starzeją,
lecz starzeją się,
bo się przestają bawić.
Mark Twain
przestają się bawić,
że się starzeją,
lecz starzeją się,
bo się przestają bawić.
Mark Twain
| STRONA GŁÓWNA |
| NAJBLIŻSZE SPOTKANIA |
| JĘZYK ANGIELSKI |
| JĘZYK FRANCUSKI I NIEMIECKI |
| KLUB SENIORA EUROPEJCZYKA |
| KURSY KOMPUTEROWE |
| Z ŻYCIA AKADEMII |
| O NAS |
| PROJEKTY |
| NASI PARTNERZY |
| GALERIA |
| ENGLISH |
| KONTAKT |
Stowarzyszenie Akademia Pełni Życia
im. Joanny Boehnert
ul. Władysława Łokietka 57A/39
31-279, Kraków
Adres korespondencyjny,
biuro i miejsce zajęć:
ul. Rzeźnicza 2A
31-540, Kraków
tel. 12 294 81 35 oraz 12 431 36 00
E-mail: biuro@apz.org.pl
BIURO AKADEMII CZYNNE:
od poniedziałku do piątku
w godz. 9.00 - 11.00
Zapraszamy!
Akademia Pełni Życia
im. Joanny Boehnert
ul. Władysława Łokietka 57A/39
31-279, Kraków
Adres korespondencyjny,
biuro i miejsce zajęć:
ul. Rzeźnicza 2A
31-540, Kraków
tel. 12 294 81 35 oraz 12 431 36 00
E-mail: biuro@apz.org.pl
BIURO AKADEMII CZYNNE:
od poniedziałku do piątku
w godz. 9.00 - 11.00
Zapraszamy!
THE BEGINNING OF NOWA HUTA
Stefan KacprzyckiNowa huta is the youngest town in Poland. As a baby-child of socializm, it grew up closely to Cracow on the attractive Vistula river slope. It is only sixty years old and it is exceptional that the town is inscribed in the monument list. From the very beginning the town was of political nature. It didn't develop slowly as most of european towns, but grew up of its base during some years. Other characteristic feature of Nowa Huta is that it was to be an antibalance for conservative Cracow. Nowa Huta was to be a fully labouristic town -a model of socialist developing. We should remember it was a time of the turn of fifties and sixties of the last century - the beginning of the socialism building in Poland. This socialism was built on the Soviet model and under the Soviet supervising. The steel works was to be the base of the town. The designs of this "the most modern" steel works was given to Poland by our soviet "brothers", as they were ironically named in Poland. Indeed, the modernity cosisted in that Russians gave us the designs of the steel works from Magnitogorsk built up in 1927, on a licence of german designs and these on return were buying from Americans. So the modernity had a long beard, as Poles say, i.e. it was rather old modernity.In comparison, this modernity was as far from modernity as western saloons from Ritz hotels. Nevetherless, it is necessary to admit that our metallurgy in total remembered Hugo Kollontay's times (XVIIIth c.), too. So, having a bit of imagination, we could assent to this steel works as "modern".
The steel works and the town was built also with "modern" methods - with a shovel and a pickaxe. A huge quantity of people was needed for so giant work. The genial idea entered PPR's (Polish People Republic) authorities heads - to bring together a mass of young people to this place.. The arms service was obligatory then in Poland. So, disinclined for running firing ground young men were leading to s.c. Service to Poland, and were sent strickly to the building place, because the "yoonacks", i.e. plucky fellows, worked only for soldier's pay, which was very cheap. Of course, not only they went for a job there. Strongly overpopulated polish villages gave its overabundance hands to work. And because village population composed about 70% of total population in Poland then, we can say the Nowa Huta was built with the peasants hands.
Simulatanuously with the steel works, housing estates for future workers of steel works were built. Most of housing estates had rustical character. Not big, two- and three-stored buildings were drown in verdure, which composed the remains of former villages, that were displaced by the town. It is necessary to admit that these terrains were very fertile and composed a nurishmental basin not only for Cracow, but for all urbanizied Malopolska. Just this verdure afterwords composed the main attraction of Nowa Huta, what was a contrast to very closely built Cracow with a lack of verdure places. On the other hand, the centre of the new town was to be the visit card of the power and majesty of the new political system - socialism. Therefore, the Central Square - the center of the town - was built with monumental edifices in eclectic style with superiority of the clasicism - the favourite style of all totalitary systems, starting in Germany and Italy, and ending in USA. From the Central Square part five main arteries of the town. The three housing estates were built in the beginning. The next are building yet.. This Skansen museum of the new system connects an unusual example of art "on the call" and artism of its designers. The Central Square charms with its dignity and simplicity.
The Central Square
It's a very time to come back to housing estates. The time of building theese housing estates was the time of the "cold war". The designers of Nowa Huta prepared the town to a nuclear attack. This town was to be resistant to it. So ,each of theese estates has a shape more or less of a closed quadrangle with four gates, easy to defend. In each estate like that was as usual an outpatients' surgery, an infants' nursery, a kindergarten and a school. Ideal design. Let's add to it a web of magasins with basic food.. It caused that each housing estate could defend individually. There were antinuclear bunkers underground. There was sufficient money for bunkers, but it was lack of money for their equipment. So, they are now only an example of "measuring power for targets", as used to say our famous poet, Adam Mickiewicz. A building structure such as that was wery useful for "Solidarity" Trade Union in Nowa Huta, during its battle for freedom and democracy in 80's last century. Each 13th every month (it was a day of proclamation of the war state in Poland in 1981) forbidden political demonstrations were organised. These demonstrations were brutally fought by ZOMO and MO (organs of the political police). Knowing these area demonstrates, it created a great problem for ZOMO and MO which mostly came from other towns. Because of indoors closed housing estates, the demonstrates could easily hide there and find a shelter, because the inhabitants approved the demonstrates acting. Just there ZOMO and MO were those who as usual got hiding. The demonstrated finished their route in the cherch of Fatima Godmother, where there is an open area. The most strongly fights took place there. ZOMO and MO was stronger and more cruel. The history of Fatima Godmother church is rather long and previously it supposed to be located in other place, where stood an old cross, which came c from the beginning of the 20th century.. But the designers of the new town wanted it to have a strogly socialist character and that meant that building a new church was out of question. The authorities could not destroy the monastery that came from 13th century, but building a new one was impossible, although in Nowa Huta there was over a hundred thousend inhabitants who were catholic believers. Here, at this cross, a policy of atheisation stood against Polish tradition in 1959. Nowa Huta was to be anti balance to conservative Cracow. The new people, workers aware concsious of their mission of building socialism, were to inhabit it. But new people could come only from backword and overpopulated villages. And so it was. In the beginning, Nowa Huta became a great village. The socialism appologates didn't take traditionalism and deep faith of Polish peasants into account. The Nowa Huta inhabitants wanted to build a church on this place, so the authorities answered by traying to destroy the cross. The future parochians stood for defending it. The authorities cruelly dispersed the demonstrating crowd. Dozens of people were killed. This action had a great repercutions not only in Poland, but also out of the border. Effectually, the action at the Nowa Huta cross became a slow agony of the socialism in Poland. Especially in social consencious, that caused with total victory of the opposition in the 4th of June 1989. A new period begins in Nowa Huta history - the period of taking roots in the old Cracow and changing all administrative and social structures, because the steel works lost their importance.
Początki Nowej Huty
Nowa Huta to najmłodsze miasto Polski. Jako dziecię socjalizmu wyrosła tuż pod Krakowem na urokliwej skarpie wiślanej. Ma zaledwie sześćdziesiąt lat i do ewenementów należy zaliczyć to, że została już wpisana na listę zabytków. Od samych początków miasto miało polityczny charakter. Nie rozwijało się powoli, jak większość tradycyjnych miast europejskich, lecz wyrosło w ciągu kilku lat od podstaw. Drugą cechą charakterystyczną dla Nowej Huty jest to, że miała ona być przeciwwagą dla konserwatywnego Krakowa. Miało to być miasto w pełni robotnicze, wzór społeczeństwa socjalistycznego. Pamiętajmy, że był to przełom lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku - początek budowy socjalizmu w Polsce. Socjalizmu budowanego na wzór radziecki i pod radzieckim ścisłym nadzorem. Bazą miasta miał być kombinat metalurgiczny. Plany budowy "najnowocześniejszego" kombinatu dostarczyli radzieccy "bracia". Zaś nowoczesność ta polegała na tym, że Rosjanie przekazali Polakom plany huty w Magnitogorsku, zbudowanej w 1927 roku na bazie planów niemieckich, którzy wykupili te plany od Amerykanów. Nowoczesność ta miała zatem długą brodę i miała się tak do nowoczesności jak westernowe saloony - hotele do nowoczesnych hoteli. Niemniej należy przyznać że w większości nasza metalurgia też pamiętała czasy Kołłątaja (XVIII wiek), zatem przy odrobinie wyobraźni moglibyśmy przyjąć, że ten akurat kombinat był "nowoczesny". Kombinat i miasto budowano też metodami "nowoczesnymi" - łopatą i kilofem. Do tak gigantycznych prac potrzebna była ogromna liczba ludzi. Władze PRL wpadły na genialny pomysł - spędzenia w to miejsce rzesz młodych ludzi. W Polsce wtedy służba wojskowa była obowiązkowa. Niechętnych więc do biegania po poligonach kierowano do tzw. Służby Polsce i wysyłano bezpośrednio na plac budowy. Dawało to masę prawie bezpłatnych pracowników, bowiem "junacy" pracowali tylko za żołnierski żołd, który był groszowy. Oczywiście nie tylko oni szli tam do pracy. Mocno przeludniona wieś polska dawała też swój nadmiar rąk wolnych do pracy. A ponieważ w początkowych latach pięćdziesiątych ludność wiejska stanowiła jeszcze ponad 70% ludności w Polsce, możemy się pokusić o stwierdzenie, że Nowa Huta została zbudowana chłopskimi rękami.
Równocześnie z kombinatem budowano osiedla mieszkaniowe dla przyszłych pracowników kombinatu. Większość osiedli mieszkaniowych miała charakter rustykalny. Niewielkie dwu- i trzypiętrowe budynki tonęły w zieleni, pozostałej po zniszczonych wioskach, na terenie których powstawało nowe miasto. Należy nadmienić, że tereny te były bardzo żyzne i stanowiły zagłębie żywieniowe nie tylko dla Krakowa, ale i dla całej zurbanizowanej Małopolski. Właśnie ta zieleń stanowiła potem główną atrakcję Nowej Huty w odróżnieniu od mocno zabudowanego z niedostatkiem terenów zielonych Krakowa. Natomiast centrum nowego miasta miało być wizytówką potęgi i majestatu nowego systemu - socjalizmu. Dlatego też Plac Centralny - centrum miasta zabudowano monumentalnymi budowlami w stylu eklektycznym z przewagą klasycyzmu - ulubionego stylu wszystkich systemów totalitarnych od Niemiec i Włoch począwszy i na USA skończywszy. Plac Centralny stanowi nie tylko centrum miasta. Jest jego wizytówką. Od niego rozchodzi się pięć głównych arterii miasta. Trzy kwartały zostały zabudowane na początku. Dalsze są w zabudowie. Ten skansen buty i zarozumiałości młodego totalitarnego systemu łączy wyjątkowy przykład sztuki "na zawołanie" i artyzmu jego wykonawców. Plac Centralny urzeka dostojeństwem i prostotą.
Plac Centralny Pora wrócić do osiedli mieszkaniowych. W okresie budowy tych osiedli trwał okres "zimnej wojny". Planiści Nowej Huty przygotowali miasto na atak jądrowy. Miasto miało być odporne na taki atak. Więc każde osiedle ma kształt mniej lub bardziej zwartego czworoboku do którego wiodą cztery bramy - wejścia, łatwe do obrony. W każdym takim kwartale znajdowała się zwykle przychodnia, żłobek, przedszkole i szkoła. Idealny układ. Dodajmy do tego sieć sklepów z podstawowymi artykułami żywnościowymi. Powodowało to, że w wypadku ataku każde osiedle mogło się bronić samodzielnie. Było samowystarczalne. W podziemiach zaś mieściły się bunkry przeciwatomowe. Na bunkry starczyło funduszy, na wyposażenie już nie. Zatem obecnie są tylko dowodem "mierzenia sił na zamiary", jak mówił nasz wielki poeta, Adam Mickiewicz. Ta zabudowa była bardzo pomocna dla "Solidarności" w Nowej Hucie walczącej o wolność i demokrację w latach 80-tych ub.wieku. Każdego 13-go dnia miesiąca (dzień powołania stanu wojennego w Polsce w 1981r.) odbywały się manifestacje polityczne. Znający teren demonstranci stanowili nie lada problem dla członków ZOMO i MO, którzy najczęściej pochodzili spoza terenu Nowej Huty. W zamkniętych osiedlach zwykle oni obrywali cięgi, za co mścili się pod kościołem pw. Matki Bożej Fatimskiej. Historia tego kościoła jest dosyć długa. Otóż projektanci nowego miasta mieli na myśli czysto socjalistyczny jego charakter. Nie mogli zburzyć XIII- wiecznego klasztoru w Mogile. Nie było jednak mowy o pozwoleniu na budowę nowego kościoła, chociaż miasto już wtedy liczyło ponad sto tys. wiernych. Na os. Teatralnym stał krzyż postawiony jeszcze przed druga wojną światową, bowiem w tym miejscu miał powstać kościół. Tutaj w 1959 roku zmierzyła się polityka ateizacji nowej władzy z polską tradycją. Nowa Huta miała być przeciwwagą dla konserwatywnego Krakowa. Mieli tu zamieszkać robotnicy świadomi swej misji budowania nowego świata. Można ich było wziąć tylko z zacofanej i przeludnionej polskiej wsi. Tak też zrobiono. Początki Nowej Huty to wielka polska wieś. Apologeci socjalizmu nie wzięli jednak pod uwagę jej tradycjonalizmu i przywiązania do wiary ojców. Mieszkańcy Nowej Huty chcieli zbudować w tym miejscu kościół. Władze odpowiedziały próbą zburzenia krzyża. Okoliczna ludność stanęła w jego obronie. Zginęło kilkadziesiąt osób. Akcja ta odbiła się szerokim echem nie tylko w samej Polsce, ale i poza jej granicami. W efekcie akcja pod krzyżem nowohuckim stała się powolną agonią socjalizmu w Polsce, której zwieńczeniem był 4.06.1989 r. - totalne zwycięstwo sił opozycyjnych. Od tego czasu zaczyna się nowy okres w dziejach Nowej Huty - okres wrastania w stary Kraków i zmiany wszystkich struktur administracyjnych i społecznych, ponieważ kombinat metalurgiczny stracił całkowicie na znaczeniu.
Powrót do strony głównej projektu
Powrót do Tekstów i prezentacji